İnceleme: Riichi Mahjong

Görsel romanlar bahsinde olduğu gibi, Türkçe kaynak yetersizliğini göz önüne alarak bir riichi mahjong rehberi yazmaya karar verdim. Bu rehber temel kuralları ve oynanışı anlatmakla yetinecek, daha ileri strateji konularına yer vermeyecektir. Esasen internet üzerinden oynayacağınızı düşünerek skor hesaplama bahsine de fazla girmeyeceğim. Faydalı olması dileğiyle!

Mahjong nedir?

19. yüzyılda ortaya çıkmış, 20. yüzyılda yaygınlaşmış, Çin menşeili, taşlarla oynanan bir masa oyunudur. 4 kişiyle oynanır ama 3 kişiyle oynamaya izin veren varyantları da mevcuttur. Konu alacağımız riichi mahjong, oyunun çok sayıda olan varyantlarından bir tanesidir, Japonya ve Güney Kore'de yaygın olmakla birlikte Avrupa ve Amerika'da da popüler kültürle birlikte büyüyen bir oyuncu kitlesi mevcuttur.

Taşlar

Oyun toplam 136 taşla oynanır. Her 34 spesifik taşın dörder eşi bulunur. En başta tüm taşları ikiye ayırmak mümkün: Sayılı taşlar ve onur taşları (jihai). Sayılı taşlar 1'den 9'a kadar numaralandırılmıştır ve üç desteden oluşur. Bunlar kanji karakteri taşıyan manzu, sikke sembolü taşıyan pinzu ve bambu sembolü taşıyan souzu'dur. 1 ve 9 numaralı taşlara terminal taşlar (routouhai) denir.

Dörder adet bulunan 34 mahjong taşı

Onur taşları ise ikiye ayrılır: Rüzgâr taşları (kazehai) ve ejderha taşları (sangenpai). Rüzgâr taşları doğu, güney, batı ve kuzey olmak üzere dört çeşittir. Ejderha taşları ise beyaz, yeşil ve kırmızı olmak üzere üç çeşittir.

Oyuna başlarken herkese 13 adet taş verilir. Sırası gelen oyuncu ortadaki desteden bir taş çeker, daha sonra bir taş atar ve sıra saatin tersi yönde diğer oyuncuya geçer.

Amaç

Oyunu kazanmak için öncelikle kazanan bir el oluşturmak gerekmektedir. Bunun için 4 grup (mentsu) ve bir çifte (jantou) ihtiyaç vardır. Üç grup çeşidi bulunur: Üçleme (koutsu), dörtleme (kantsu) ve sıralı üçlü (shuntsu). Çift ise adı üstünde aynı taştan iki adet bulunmasıdır. Kantsu oluşturabilmek için "kan" adında özel bir hamle yapmak gerekir, daha sonra anlatılacaktır. Koutsu, shuntsu ve jantou oluşturmak için özel bir hamle yapmaya gerek yoktur.

Tek başına kazanan el oluşturmak, oyunu kazanmak için yeterli değildir. Oyuncunun ayrıca geçerli bir sete (yaku) sahip olması şartı aranır. Riichi mahjong'da standart 26 adet yaku bulunur. Başlarda her yaku'yu bilmeye gerek olmasa da oluşturması kolay olan yaku'ları öğrenmekte fayda var.

Oyuncu 14. taşı alarak kazanan bir el oluşturmuş, ancak oyunu kazanmak için bu tek başına yeterli değil

Riichi mahjong bir veya iki raunt oynanır, her raunt bir rüzgârla anılır, ilk raunt rüzgârı (bakaze) her zaman doğudur. Oyuna taşları dağıtan oyuncu (oya) başlar, oya doğu olmak üzere her oyuncunun bir mevki rüzgârı (jikaze) vardır. Sırayla herkes bir kere oya olana kadar raunt devam eder.

Mevki rüzgârları; E: doğu, S: güney, W: batı, N: kuzey

Tur sonu puanlama yapılırken turu kazanan oyuncu oya ise normalden daha çok puan kazanır, ayrıca sonraki turda da bu kişi oya olur. Oya'nın değişmediği bir diğer durum ise kimsenin turu kazanamadan taş çekme destesinin bitmesidir (ryuukyoku), bu durumda oya'nın eli bir taş hariç tamamlanmış hâlde (tenpai) ise diğer tur oya değişmez. Oya değiştiği zaman mevki rüzgârları da değişir. Oya her zaman doğu mevkisindedir.

Özel hamleler

Elinizi oluştururken yalnızca ortadaki taş çektiğiniz desteye bağımlı değilsiniz. Diğer oyuncuların attığı taşları özel hamleyle (naki) kendi elinize katabilirsiniz. Bu hamleler chii, pon ve kan'dır. Chii ve pon yapmak için oluşturmak istediğiniz grubun en az iki, kan yapmak için ise en az üç taşına hâlihazırda sahip olmanız gerekir.

Chii, sıralı üçlü oluşturmak için kullanılır. Yalnızca solunuzdaki oyuncunun attığı taşları chii yapabilirsiniz. Pon, üçleme oluşturmak için kullanılır. Chii'nin aksine tüm rakiplerinizin taşlarını pon yapabilirsiniz. Kan ise dörtleme oluşturmak için kullanılır, rakiplerinizden alabildiğiniz gibi kendi çektiğiniz taşları da dörtleme yapabilmek için kan demeniz gerekir. Kan yapıldıktan sonra yeni bir taş çekilir ve oyuncunun eli bundan sonra 14 taştan oluşur, kazanması için 15. taşı alması gerekir.

Geçerli bir yaku'ya sahip olduğunuzu farz edelim. Mevcut eliniz ise bir taş hariç tamamlanmış, yani tenpai hâlinde. Elinizi tamamlayan taş diğer oyuncular tarafından atılırsa bu taşı ron yaparak alabilir ve oyunu kazanabilirsiniz. Kendi sıranızda elinizi tamamlayan taşı çektiğinizde ise tsumo diyerek oyunu kazanırsınız.

Chii, pon ve kan yaptığınız zaman oluşturduğunuz üçlü veya dörtlüyü herkesin görebileceği şekilde sağınıza yerleştirmekle yükümlüsünüz. Bu taşlara bundan sonra müdahale edemezsiniz. Böylelikle kapalı olan eliniz açık hâle gelir. Açık elin bazı dezavantajları vardır, bazı yaku'ların puanını düşürebildiği gibi bazı yaku'larda ise kapalı el olma şartı aranır.

Oyuna ismini veren riichi'ye gelecek olursak, eliniz kapalı olmak şartıyla taş çektikten sonra attığınız taşla tenpai yapıyorsanız, yani eliniz bir taş hariç tamamlanmış hâle geliyorsa, taşı atarken riichi diyebilirsiniz. Riichi başlı başına bir yaku'dur, bundan sonra yaptığınız hamleler bir bakıma otomatiğe bağlanır, sıra size geldiğinde çektiğiniz taş elinizi tamamlamıyorsa onu atmakla yükümlüsünüz, elinizde değişiklik yapamazsınız. Bunun istisnası kan'dır, ancak kan yapıldığında beklediğiniz taşın değişmemesi gerekir. Riichi ilanından sonra kazanabilmenin yolu aynıdır, ya beklediğiniz taşı kendiniz çekerek tsumo yapmanız lazım, ya da diğer oyuncuların bu taşı atması ve sizin ron yapmanız lazım. Eliniz kapalı iken yaptığınız tsumo yine başlı başına bir yaku'dur. Gördüğünüz gibi eli kapalı tutmanın pek çok avantajı mevcut.

Dora

Okey oyunundaki okey taşı gibi, riichi mahjong'da da dora adında buna benzer bir taş mevcut. Tura başlarken ortadaki taş çekme destesinden ayrı, 14 taş ile wanpai denilen, "ölü duvar" manasına gelen bir grup oluşturulur. Bu duvarın üçüncü sırasındaki üstte kalan taş çevrilir ve dora göstergesi kabul edilir, göstergeden sonra gelen taş ise dora'dır. Dora başlı başına bir yaku değildir, fakat puanlama yapılırken skoru 1-han arttırır. Bunun dışında sabit 5 numaralı manzu, pinzu ve souzu kırmızı dora taşları mevcuttur, aynı şekilde bunlar da puanlamada skoru 1-han arttırır.

Bunların haricinde fazladan iki tür dora daha açılabilir. Riichi ile bitirilen turun sonunda puanlama yapılırken dora göstergesinin altındaki taş çevrilir, uradora adı verilen bu taş normal dora göstergesi gibi işlev gösterir. Diğeri ise kandora'dır, herhangi bir oyuncu kan yaptığı zaman dora göstergesinin sağındaki taş çevrilir ve normal dora göstergesi gibi işlev gösterir. Riichi sonunda kandora mevcutsa ilaveten onun da altındaki taş açılır, buna ise kanuradora denir.

Furiten

Bir diğer aşina olunması gereken kavram ise furiten. Tenpai durumundayken furiten sayılan taşlar ron yapılamaz, yalnızca tsumo yapılabilir, yani kendisi taşı çekerse kazanabilir. Bir taşın furiten sayılması için o taşın oyuncu tarafından daha önce atılmış olması gerekir. Daha önce atılan taşı bir başka oyuncudan ron yapmak böylelikle kısıtlanmış olur. Bu kural özellikle riichi ilan etmiş oyunculara karşı bir savunma olarak kullanılabilir, zira riichi ilan etmiş oyuncunun önündeki attığı taşlar onun için furiten'dir, diğer oyuncular gönül rahatlığı ile bu taşları atabilirler, riichi yapmış oyuncu atılan bu taşları ron yapamaz.

Bu noktada küçük bir detaya dikkat çekmek gerek: Oyuncu tenpai iken birden fazla taşı bekliyorsa ve bunlardan birisi furiten durumunda ise, oyuncu diğer taşlarla bile ron yapamaz. Yalnızca tsumo ile kazanabilir.

Bu el sağda gösterilen 2-manzu veya 5-manzu taşını bekliyor. Eğer oyuncu daha önce bu taşlardan birini dahi atmış ise iki taş da furiten sayılır.

Geçici furiten ise riichi yokluğunda rakip bir oyuncudan ron yapmamayı tercih etmektir. Bu durumda bahsi geçen taş geçici furiten sayılır, sıra tekrar oyuncuya geldiğinde ve taş attığında geçici furiten ortadan kalkar.

Yaku ve Puanlama

Daha önce bahsettiğimiz gibi turu kazanabilmek için geçerli bir yaku'ya sahip olmak gerekir. Her yaku'nun 1-han'dan başlayıp 6-han'a kadar farklı bir değeri vardır. Yakuman adı verilen özel setlerde ise han hesabı yapılmaz. Tüm yaku'lardan tek tek bahsetmeyeceğim, yazının sonunda bir yaku listesi olacak. Yapması daha kolay olan ve daha sık karşılaşacağınız pinfu, fanpai, tanyao, toitoi, iipeikou, sanshoku doujun, chiitoitsu ve chantaiyao'yu öncelikle bilmekte fayda var.

Mahjong Soul oyununun puanlama ekranı. Riichi, menzen tsumo, chiitoitsu yaku'ları yapılmış, dora sayısı eklenmiş. Oya iken haneman (6 veya 7-han) yapıldığı için 18000 puan verilmiş.

Puanlama yapılırken kazanan oyuncunun eli incelenir. Yaptığı yaku'lar ve sahip olduğu dora sayısına bakılır ve kaç han olduğu hesaplanır. Daha sonra fu'ya geçilir, kabaca sahip olduğu koutsu/kantsu sayısı, kapalı elde iken ron yapılması, kazandıran taşın bulunduğu grubu nasıl tamamladığına göre fu puanı değişir. Han ve fu hesaplandıktan sonra son bakılan iki şey kazanan kişinin oya olup olmadığı ve ron mu yoksa tsumo yaparak mı kazandığıdır. Ron ile kazanıldıysa tüm puan ron yapılan kişiden tahsil edilir, tsumo durumunda ise rakip oyunculardan eşit miktarda puan alınır. Her oyuncu oyuna 25000 puanla başlar, herhangi bir oyuncu eksi puana düşerse oyun erken biter. Son raunt sonunda hiç kimse 30000 puanı geçemediyse tekrar bir raunt oynanır. Honba adı verilen ek puanı da atlamış olmayalım, oya turu kazandığında veya beraberlik olduğunda honba sayısı bir artar, 300 puan değerindedir. Oya olmayan bir oyuncu turu kazandığında honba sayısı sıfırlanır, biriken honba ise kazanan oyuncunun skoruna eklenir.

Riichi mahjong'da puan hesabı gerçekten pek karmaşık, neyse ki bilgisayarda oynuyorsanız bununla uğraşmak durumunda değilsiniz

Bilgisayar bu puanlamayı kendi başına yaptığı için detayları bilmeye pek gerek yok. Fakat daha çok puan kazanabilmek için dora'lara ve yaku'ların kaç han değerinde olduğuna dikkat etmek önemli.

Nerede oynamalı?

Gerçek oyuncularla oynamadan önce bilgisayara karşı oynamak oyunu daha iyi kavramanızı sağlayacaktır, hemen atacağınız taşı seçme stresine girmeden, yavaş yavaş kendi temponuzda ilerleyebilirsiniz. Kurallara hâkim olduktan sonra soluğu çok oyunculu maçlarda alabilirsiniz.

Mahjong Soul'da önemli bazı noktalar

Telefonda oynayabileceğiniz Riichi City ve Mahjong Soul oyunları akla ilk gelen isimler, ancak ne tuhaftır ki ikisi de hâlihazırda çözümlenmemiş bir bug nedeniyle oynanamaz durumdalar. Nedenini hâlâ öğrenebilmiş değilim, Türkiye'deki oyuncuları spesifik olarak etkiliyor gibi. (Güncelleme: Kendi çabalarımla sorunun çözümünü buldum, telefonun dilini değiştirirseniz oyun açılabiliyor. Muhtemelen tarih biçimi ile alakalı bir sorun, PC'de Riichi City oynayabilmek için ise Windows ayarlarından "Bölgesel biçim" kısmını Türkçe dışında bir dile çevirmeniz gerekli.) Neyse ki Mahjong Soul'u internet tarayıcısı üzerinden oynamak mümkün, hem aktif oyuncu sayısının fazlalığı hem de eğlenceli animasyonları nedeniyle oynamanızı öneririm. Oyun ücretsiz, içinde bulundurduğu gacha mekaniği tamamen kozmetik amaçlı, oynanışı etkilemiyor. Steam'de bulunan önerebileceğim bir diğer oyun ise Mahjong Nagomi, çoklu oyunculu oynama şansınız neredeyse hiç yok ama bilgisayara karşı kendinizi geliştirebilirsiniz.

Son sözler

Çok fazla kuralın olması gözünüzü korkutmasın, gerçek bir mahjong setiyle oynamak pekala başta zor olabilir, ama bilgisayar oyunları neredeyse tüm mekanikleri otomatize ettiği için temel bilgilerle oyundan zevk alabilirsiniz. Yaku'ların fazlalığı ise tamamen tecrübe meselesi, oynadıkça zihne oturuyor. İngilizce biliyorsanız faydalanabileceğiniz çok sayıda kaynak mevcut, yazının sonuna bağlantıları ilave edeceğim. Umarım faydalı bir rehber olmuştur, keyifli oyunlar dilerim.

Faydalı kaynaklar

• https://mahjongsoul.game.yo-star.com/ "Mahjong Soul web sitesi"
• https://riichi.wiki/Main_Page "Japanese Mahjong Wiki"
• https://www.mahjong-jp.com/home "Riichi City web sitesi"
• https://store.steampowered.com/app/1356180/Mahjong_Nagomi/ "Mahjong Nagomi Steam sayfası"
• https://drive.google.com/file/d/1Qm6_Wp5nBaOfl0gWnjg5ZRe3q_ceLgfZ/view?usp=share_link "Riichi Mahjong yaku listesi"

Kullanılan görseller

• Birinci görsel, https://pixabay.com/images/id-5265093/
• Beşinci görsel, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mahjong_table.svg
• Sekizinci görsel, https://boardgamegeek.com/image/5957878/riichi-mahjong